Hvers vegna var ekkert gert?

Það er athyglisvert að Seðlabankinn var með viðbúnað vegna bankahruns hálfu ári fyrir hrunið, en gerði ekkert til að afstýra því. Ráðamenn (þar á meðal seðlabankastjóri) héldur því fram allt til byrjunar október 2008 að hér væri allt í himnalagi. Geir Haarde sagði vorið 2008 að botninum væri náð.

Einkavinirnir vissu þó hvert stefndi. Þeir fengu góðan tíma til að selja hlutabréf sín (sem bankarnir m.a. keyptu fyrir viðbótarlífeyrissparnað landsmanna til að halda uppi verði á hlutabréfum sínum), plundra bankana og flytja fjármuni í örugg skjól. Almenningur situr uppi með reikninginn...

Áætlun ef bankar færu í þrot

Bjartsýnir framsóknarmenn

Formaður Framsóknarflokksins hefur nú fengið nýtt markmið að stefna að: fjölga þingmönnunum svo þeir fylli aftur uppí fundarherbergið sem þeir hafa haft síðustu 60 árin. Það er gott að flokkurinn finni sér tilverugrundvöll. Flokkurinn hefur reyndar náð mörgum af málum sínum fram síðustu árin: þeir einkavinavæddu bankana, og úthlutuðu sér feitum bita; þeir drógu Ísland inn í innrásina í Írak; þeir áttu afgerandi þátt í því að drekkja hálendinu til að byggja Kárahnjúkavirkjun, og skuldsettu um leið Landsvirkjun svo fyrirtækið er á barmi gjaldþrots. Önnur mál sem þeir hafa ekki komið í höfn (þrátt fyrir harða baráttu) eru fjölmiðlalöginn dæmalausu og tilraunir til að breyta vatnalögunum þannig að hægt væri að einkavinavæða vatnið í landinu.

Látum Framsóknarflokkinn njóta sannmælis: hann er spilltur, og ber gríðarlega ábyrgð á yfirstandandi þjóðargjaldþroti Íslands. Ég myndi ekki vera svo viss um að þingmönnum flokksins eigi eftir að fjölga. Þegar öll kurl verða komin til grafar um þátt Framsóknar í spillingamálum síðustu ára efast ég um að kjósendur vilji taka í hann með töng.

Vilja ekki flytja

Reykvíkingar beittir misrétti um áratugaskeið

Þegar ég var strákur að alast upp í Reykjavík á 6. áratug síðustu aldar fékk maður oft að heyra að það væri ekki merkilegt að vera bara Reykvíkingur. Á þessum árum voru nánast allir nýfluttir til borgarinnar, og voru í hjarta sínu þingeyingar eða strandamenn. Þulir hjá Ríkisútvarpinu urðu að brjóta með norðlenskum hreim, það var miklu fínna og réttara, en linmæli Reykvíkinga þótti ófínt. Vinsælar barnabækur eftir Ármann Kr. Einarsson (sem kenndi mér í barnaskóla) fjölluðu um Árna nokkurn, sem var úr Reykjavík, en skamaðist sín svo fyrirt það að hann kenndi sig við Hraunkot, þangað sem hann var sendur í sveit. Í einni bókinni sagði eitthvað á þá leið að þegar Árni þessi var á leiðinni í sveitina var það síðasta sem hann sá þegar rútan ók frá Umferðarmiðstöðinni að Reykjavíkurstrákarnir stóðu bak við horn og reyktu. Ég var sendur í sveit norður í land í 3 sumur, þegar ég var 8-10 ára. Þar fékk maður svoleiðis að heyra það fyrir að vera Reykvíkingur, og bændur og búalið var sannfært um að í Reykjavík byggju bara aumingjar og vesalingar.

Ég er þriðja kynslóð Reykvíkinga, er stoltur af því, og gæti aldrei hugsað mér að búa útí sveit eða í einhverju sjávarplássi út á landi. Þessi gamli hugsanagangur bændasamfélagsins, að það sé eitthvað verra að vera frá Reykjavík, endurspeglast í ójafnvægi atkvæða og lýðræðishalla í kosningum. Ef maður býr í norðausturkjördæmi vegur atkvæði manns hátt í tvöfallt miðað við atkvæði frá þéttbýlissvæðunum á suðvesturhorni landsins. Mér er til efs að þetta samræmist mannréttindasáttmálum sem Ísland hefur skrifað uppá. Þessi dæmalausa kjördæmavitleysa endurspeglast síðan í fyrirgreiðslustjórnmálamönnum sem vilja jarðgöng, álver, virkjanir osfr í sín kjördæmi, en gefa skít í þjóðarhag. Valgerður Sverrisdóttir, eða Álgerður eins og hún var kölluð af sumum, barðist hatrammlega fyrir Kárahnjúkavirkjun og álveri í Reyðarfirði, því hún taldi það gott fyrir kjósendur sína á Norðausturlandi. Framkvæmdirnar hleyptu af stað gríðarlegri þennslu vegna fjármagnsinnstreymis, og við erum að greiða nótuna fyrir þá vitleysu í dag. Landsvirkjun rambar á barmi gjaldþrots vegna skuldsetningar í kjölfar Kárahnjúkavirkjunar. Mér er ekki til efs að nýr ráðherra landbúnaðarmála, Jón Bjarnason, verði góður fulltrúi bænda í Húnavatnssýslu og Skagafirði - þaðan sem hann á rætur - en verður hann góður fulltrúi neytenda á suðvesturhorni landsins? Landsbyggðarþingmennirnir eru óeðlilega margir, og hafa óeðlilega mikil áhrif. Þessu verður að breyta. Eðlilegast væri að landið væri allt eitt kjördæmi. Þá gætu flokkarnir raðað á lista þannig að fólk úr öllum landshornum ætti möguleika á því að sitja á þingi, en að vægi atkvæða í kosningum væri jafnt. Hver maður réði einu atkvæði.

Ég er orðin þreyttur á að vera beittur misrétti af landsbyggðinni. Tími Árna í Hraunkoti er liðinn, lifi Reykjavík!

Þingið getur útrýmt misvæginu

Allt í steik á Íslandi

Einu fréttirnar sem berast af stöðu efnahagsmála á Íslandi eru slæmar fréttir. Það virðist sem það sé langt í að botninum sé náð í því forarfeni sem Davíð Oddsson og nýfjálshyggjan atti Íslandi út í. Það er vinsælt að hamast á útrásarvíkingunum svo kölluðu, en það má ekki gleyma því að þeir gerðu bara það sem stjórnmálamennirnir leyfðu þeim að gera. Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson einkavæddu bankana í anda helmingaskiptareglunnar, og skeyttu því engu að fá erlenda reynslu eða fjármagn inní bankana. Davíð Oddsson lagði niður Þjóðhagsstofnun, svo enginn innlend stofnun hafði það hlutverk að hafa heildaryfirsýn yfir stöðu efnahagsmála á Íslandi. Davíð Oddsson, í hlutverki seðlabankastjóra, gerði bönkunum og eigendum þeirra kleyft að spila fjárhættuspil á hlutabréfamarkaði með sparnað landsmanna. Slakt eftirlit gerði alls kyns innherjaviðskipti möguleg, og stóreigendur í bönkunum notuðu þá til að gæta hagsmuna sinna en gáfu skít í hagsmuni þjóðarinnar eða sparifjáreigenda. Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks hleypti af stað Kárahnjúkavirkjun, sem nú er að sliga Landsvirkjun (400 milljarða skuld) og hleypti af stað þennslunni sem leiddi fram til efnahagshrunsins. Seðlabankinn, undir forystu Davíðs Oddssonar, og þáverandi ríkisstjórnir (undir forystu Halldórs Ásgrímssonar og síðan Geirs Haarde) skeyttu engu um viðvaranir um húsnæðisbólu þegar bankar fóru inná húsnæðislánamarkaðinn og Íbúðalánasjóður hækkaði lánshlutfall þannig að fólk sem ekki hafði efni á að kaupa húsnæði steypti sér út í skuldir sem það rís ekki undir.

Það er stundum sagt um fyllibyttu í þynnku að henni líði eins og hún á skilið. Ástand efnahagsmála á Íslandi er að verulegu leiti í samræmi við það sem Ísland á skilið, því miður. Allt of margir tóku þátt í neyslufylliríinu, og allt of margir kusu Sjálfstæðisflokkinn og Framsóknarflokkinn til að stjórna efnahagsmálunum (16 ár af spillingu og sukki!). Nú koma afleiðingar þessarra pólitísku og efnahagslegu afglapa í ljós. Landið er á barmi gjaldþrots, ríkissjóður sekkur æ dýpra í skuldafenið, og fyrirtæki og almenningur er hrottalega skuldum vafinn. 

Alfonsín, fyrsti forseti Argentínu eftir að landið fékk lýðræðislega ríkisstjórn eftir að herforingjastjórn Galtieri hafði nánast steypt landinu í glötun í byrjun níunda áratugs síðustu aldar, sagði að nútímasaga Argentínu kenndi mikilvæga lexíu: Velferðarþjóðfélagið er ekki náttúrulögmál. Í Argentínu var það eyðilagt af óheilögu bandalagi spilltra stjórnmálamanna og ófyrirleitinna fjárglæframanna og braskara. Argentína dagsins í dag er fast í skuldafeni og almennri fátækt. Er Ísland að fara sömu leið? 

Skuldir ríkisins langt yfir viðmiðunum ESB

VG ofan í skotgrafirnar

Í Fréttablaðinu í dag er spjallað við einn nýju þingmanna VG, Ásmund Einar Daðason, um mögulegar ESB viðræður. Hann veitir athyglisverða innsýn í nálgun VG gagnvart ESB: "Ég er mjög harður Evrópuandstæðingur, og stend við það. Þetta er mín sannfæring og prinsipp og ég mun fylgja því í rauðan dauðann.“ 

Hann gæti alveg eins hafa sagt "Ég veit hver hinn rétti sannleikur er, ekki rugla mig með staðreyndum". Vinstri spegilmynd Davíðs Oddssonar. En þeir ná saman í afstöðunni til ESB viðræðna.

Allt er betra en íhaldið - en rís VG undir ábyrgðinni?

Hér á árum áður var það mantra félagshyggjufólks að í stjórnarsamstarfi væri allt betra en íhaldið, þ.e. Sjálfstæðisflokkurinn. Styrkur flokksins var þó slíkur að stjórnarmyndun var nánast útilokuð án þáttöku hans, og vinstri stjórnir voru skammlífar í stjórnmálasögu Íslands. Sjálfstæðisflokkurinn er gjörspilltur af sérhagsmunahópum og græðgisöflum. Nýútkomin bók Ólafs Arnarsonar, Sofandi að Feigðarósi, rekur skilmerkilega hvernig helmingaskipti spillingaraflanna innan Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks hafa komið Íslandi fram á brún þjóðargjaldþrots. Drottnunarárrátta, valdasýki og gerræðisleg vinnubrögð Davíðs Oddssonar voru síðan kirsuberið í þessum banvæna kokteil sem er búinn að koma Íslandi á kaldan klakann. Bók Ólafs ætti að vera skyldulesning fyrir alla sem láta sig þjóðmál varða, því til þess eru vítin að varast þau og ef við lærum ekki af reynslunni munum við endurtaka mistökin.

Það ber því að fagna innilega og lengi að hér skuli vera komin til valda ríkisstjórn sem hefur allar forsendur til að skéra upp herör gegn spillingunni og koma fótum undir Ísland á nýjan leik - án þess að huga fyrst að hagsmunum einkavina og síðast að þjóðarhag. Ný ríkisstjórn hefur metnað til að standa vörð um velferðarkerfið og til að skjóta styrkum stoðum undir atvinnulíf í landinu. Vandamál nýrrar ríkisstjórnar koma því miður að hluta til innan frá. Fimm þingmenn VG, þar af einn nýju ráðherranna, hafa lýst því yfir að þeir muni ekki styðja þingsályktunartillögu um að hefja viðræður við ESB um skilmála aðildar. Þessir fimm þingmenn telja sig vita fyrirfram að ESB aðild geti ekki hentað Íslandi, og því sé hreinn óþarfi að láta reyna á það. Það er fáheyrt að ráðherra sem fer með sjávarútvegs- og landbúnaðarmál skuli fyrirfram lýsa því yfir að hann muni leggjast gegn stjórnarfrumvarpi um að hefja aðildarviðræður að ESB. Í raun snýst þetta um sérhagsmunagæslu, enn og aftur þennan bölvald íslenskra stjórnmála. Þessir fimm landsbyggðarþingmenn VG telja sig vera að verja hagsmuni bænda og sjómanna. Hvað með hagsmuni iðnfyrirtækja og iðnaverkafólks? Hvað með hagsmuni fyrirtækja og starfsfólks í ferðaþjónustu? Hvað með hagsmuni hátækni- og hugbúnaðarfyrirtækja? Hvað með allann almenning sem er að kikna undir háum vöxtum og verðtryggingu lána sem er afleiðing þess að við erum með ónýtan gjalmiðil? Hvað með þjóðarhag?

Það er ílla af stað farið með starfandi stjórnarandstöðu innan nýju ríkisstjórnarinnar. Hluti VG er svo vanur því að vera í stjórnarandstöðu að það er ekki hægt að láta af því atferli þó flokkurinn sé kominn í stjórn. Það veit ekki á gott fyrir þessa fyrstu vinstri stjórn án þáttöku Framsóknarflokksins.

Ný ríkisstjórn

Norðmenn í skotgröfunum

Norðmenn hafa tvisvar fellt aðild að ESB í þjóðaratkvæðagreiðslum. Í bæði skiptin var mjög mjótt á munum milli andstæðra fylkinga. Það var helst ótti við sjávarútvegs- og landbúnaðarstefnu ESB sem hræddi kjósendur frá stuðningi við aðild. Noregur er ríkt land, og hefur efni á stórfelldum niðurgreiðslum landbúnaðarafurða. Þeir eiga heimsmet í þeim efnum, og það hefur stundum verið sagt að þér dugi kotblettur uppá fjalli, nokkrar geitur og tvær beljur, þá lifir þú ágætlega sem bóndi í Noregi. Þarna er auðvitað borið í söguna, en hitt er rétt að ESB aðild myndi sjálfsagt þýða að niðurgreiðslur til landbúnaðar myndu minka verulega. Sjávarútvegur norðmanna er líka studdur á margvíslegan hátt, og þarf ekki að bera allan sinn kostnað svo sem gerist á Íslandi. Þá eru til dæmis selveiðar norðmanna í Vesturísnum á hverju vori ríkisstyrktar svo nemur tugum milljónum norskra króna. Þar er verið að veiða selkópa skinnanna vegna - en skinnin eru hins vegar nánast óseljanleg á markaði. Ríkið kaupir skinninn. Norðmenn veiða hval - ESB er andstætt hvalveiðum. Bágt ástand margra hvalastofna í heiminum er að kenna stórfelldum veiðum norðmanna á fyrri hluta síðustu aldar, og því ekki óeðlilegt að áframhaldandi veiðar þeirra séu mörgum þyrnir í augum.

ESB umræðan í Noregi er ofan í skotgröfunum. Þar tíðkast ekki samræða eða skoðanaskipti, heldur kallast menn á með fullyrðingum og fúkyrðum, svona svipað og menn tókust á um aðild Íslands að Nató og herstöðvamálið á síðustu öld. Norska þjóðin er klofin í tvær ósættanlegar fylkingar í afstöðu sinni gagnvart ESB. Hagsmunahópar takast á, og á meðan svo er mun ekki vera hægt að ná neinni sátt um hvað sé best fyrir þjóðarhag Noregs þegar til lengri tíma sé litið. Því miður bendir ýmislegt til þess að ESB umræðan á Íslandi sé að fara í sama farveg. Forystumenn VG eru algerlega sannfærðir um að ESB aðild væri ógæfuspor fyrir Ísland - og þeir sækja mikið af rökum sínum í vopnasmiðjur norskra ESB andstæðinga. Það er að myndast óheilagt bandalag milli íhaldsafla og hagsmunahópa innan Sjálfstæðisflokksins og þjóðernissinnanna í VG, sem speglast í samstarfi Ragnars Arnalds og Styrmis Gunnarssonar um andstöðu við að skilgreind verði samningsmarkmið og síðan farið út í viðræður við ESB. Fylgjendur ESB aðildar eru ekki saklausir af öfgum: Í málflutningi áköfustu stuðningsmanna ESB aðildar má skilja að ESB aðild muni leysa öll okkar vandamál í gjaldmiðils- og efnahagsmálum.

Sannleikurinn er, eins og svo oft, einhvers staðar mitt á milli öfganna. Ísland greiðir það háu verði að standa eitt í ólgusjó alþjóðlegra efnahgssviftinga, með duglítinn gjaldmiðil sem enginn treystir. ESB aðild verður líka greidd einhverju verði - við vitum ekki hversu hátt það verður fyrr en við erum búin að ræða við ESB um skilmála aðildar. Við skulum hins vegar hafa hitt á hreinu: Ísland skuldar margfalda þjóðarframleiðslu, og undirstöðuatvinugreinar landsins eru skuldum vafnar. Ríkissjóður norðmanna er skuldlaus, og til er gríðarlegur varasjóður vegna olíougróðans. Við erum ekki í sömu stöðu og norðmenn gagnvart efnahagskreppunni eða ESB. Norðmenn hafa efni á að standa utan ESB, spurningin er hvort við höfum það? Svarið við þeirri spurningu vitum við ekki fyrr en að loknum aðildarviðræðum.

Norðmenn leiða íslensk ESB-mál hjá sér

Sex-10 milljónir á mann

Allir þessir milljarðar hingað og þangað, maður verður ringlaður af því að lesa þessa hagspeki. Ef íbúafjölda Íslands er deilt uppí 1670 milljarða verður útkoman nálægt 6 milljóna króna skuld á hvert einasta mannsbarn í landinu. Ef notuð er talan 3100 milljarðar fyrir skuldir Íslands samsvarar það 10 milljón króna skuld á mann. Það er kanski heimsmet miðað við höfðatölu, eins og sagt er...? Þetta bætist síðan við aðrar skuldir landsmanna, svo sem húsnæðislán, bílalán osfr.

Var einhver að segja að Íslendingar hefðu lifað um efni fram?

3100 milljarða skuldir

Sjálfstæðisflokkur ekki með fingurinn á þjóðarpúlsinum

Vandræðagangi D ætlar seint að linna. Ekki var nýi formaðurinn nema rétt búin að spúa galli yfir hugmyndir ríkistjórnarflokkanna um að alþingi tæki afstöðu til aðildarviðræðna við ESB ("Sjálfstæðismenn munu leggjast gegn slíku frumvarpi") en að það kemur skoðanakönnun sem segir sterkan vilja meirihluta þjóðarinnar að fara út í aðildarviðræður. Sjálfstæðisflokkurinn engist nú eins og ormur á öngli, það eru bara kvótakóngarnir (jú, og bændarómantíkerarnir í VG) sem fylkja sér að baki landsfundarsamþykktar Sjálfstæðisflokksins um að aðildarviðræður við ESB henti ekki hagsmunum Íslands. Flokkurinn vanmat algerlega kraft búsáhaldarbyltingarinnar ("skrílslæti á Austurvelli") og andstöðu almennings við Bubba Kóng í Seðlabankanum (þeir kölluðu það "einelti" þegar fólk vildi Messías burtu). Flokkurinn uppskar enda 13% fylgistap í kosningunum, og einn og annar fyrrverandi ungur og efnilegur lögfræðingur varð að fara að leita sér að vinnu þegar atvinnuöryggið á þingi brást. Nú er flokkurinn aftur í sömu stöðu, að hafa ekki fingurinn á þjóðarpúlsinum og einangrast í þessu stórmáli. Flokkurinn er að brjótast til fylgishruns, undir óöryggri forystu Bjarna Benediktssonar. Hvenær skyldi Bjarni koma út úr skápnum (eða uppúr sultikrukkunni, væri kanski réttara að segja) og lýsa yfir stuðningi við ESB viðræður? Hann á vart annarra kosta völ í stöðunni. Jú annars, hinn kosturinn er að Flokkurinn nái framtíðarjafnvægi með svo sem 20% kjörfylgi einkavina og hagsmunaaðila. Almenningur treystir ekki Sjálfstæðisflokki í þessu máli, það er á hreinu...

61,2% vilja aðildarviðræður

Vandræði D í hnotskurn

Kjósendur Sjálfstæðisflokks gerðu tilraun til að refsa Guðlaugi Þór fyrir samkrull hans við græðgisöfl og vildarvini með því að strika hann út af lista flokksins. Þarna eru vandamál D í hnotskurn. Þó ef til vill megi segja að Guðlaugur Þór hafi verið staðinn að verki í Orkuveitumálinu, þar sem hann annars vegar greiddi götu einkavinanna og hins vegar hafði forgöngu um að seilst væri í vasa þeirra eftir milljónaframlögum flokknum til handa, eru margir aðrir forystumenn D með svipuð lík í lestinni. Íllugi Gunnarsson hefur enn sem er komist hjá því að farið væri ofaní saumana á fjármálavafstri hans í kringum bankahrunið, en það gæti komið að því að hann þyrfti að svara erfiðum spurningum þegar rannsókninni á fjármálahruninu vindur fram. Árni Matthiesen var líka umsvifamikill á þeim sama fjármálamarkaði og hann sem fjármálaráðherra hafði öll tækifæri til að hafa áhrif á. Kjósendur refsuðu D grimmilega fyrir einkavinavæðinguna og spillinguna sem þrifist hefur kringum flokkinn. Sennilega eru ekki öll kurl komin til grafar, og kreppa D á eftir að dýpka... 

Guðlaugur Þór niður um sæti