Grenivæðingin

Það er verið að breyta stórum landsvæðum á Íslandi í greniskóga. Skógarplöntunum er venjulega plantað í gróið land, og þannig skipt frá túnrækt eða mólendi yfir í skóga. Greniskógar þekja gríðarleg landsvæði á norðurhveli, og eru sennilega víðfemasta vistkerfi jarðar. Greniskógabeltið er fremur fábreytt, og búsvæði hlutfallslega fárra annarra tegunda plantna eða dýra. 

Á Íslandi virðist vera nánast sátt um að það sé hið besta mál að grenivæða landið. Ég er algerlega ósammála þessu. Mér finnst íslenska heimskautatúndran falleg, og nýt þess að hafa gott útsýni til fjalla og dala. Þéttur greniskógur er dimmur, án undirgróðurs. Mér finnst raunar óskiljanlegt að ekki þurfi að setja áætlanir um skógrækt í umhverfismat, þar sem metið er hvaða náttúruverðmæti tapast vegna skógræktar. Íslensk náttúra er mótuð af legu landsins á mörkum hlýrra og kaldra haf- og loftstrauma, auk þess sem eldvirkni (öskufall og hraun) og jöklar setja mark sitt á náttúruna. Náttúrulegt gróðurfar hér er birkiskógur á láglendi, mýrlendi og graslendi, og lágarktisk túndra með blómplöntum, en mosar, grös og hálfgrös í hraunbreiðunum. Greniskógar eru framandi í íslenskri náttúru, og ræktun þeirra leiðir til fábreittari vistkerfa.

Skógrækt á Íslandi getur aldrei orðið raunverulega arðbær. Til þess er vaxtartíminn allt of stuttur. Það tekur tré 100 ár á Íslandi að ná sama umfangi og þau ná á 20-40 árum þar vaxtartími er lengri. Það væri fróðlegt að sjá alvöru arðsemisútreikninga skógræktar, og samanburð á arðsemi skógræktar og annars landbúnaðar eða annarra landnytja.

Milljón plöntur á Silfrastöðum

Athugasemdir

[Jón Bragi Sigurðsson, 26.6.2009 kl. 10:41]

Ekki hef ég hundsvit á skógi eða skógrækt. Eina trjátegundin sem ég þekki með vissu er jólatré.

Hins vegar tók sig upp gömul saga þegar ég skoðaði skógræktarmyndirnar: Elísabet bretadrottning kom í opinbera heimsókn til Íslands um árið á forsetatímabili Vigdísar og var eins og aðrir þjóðhöfðingjar drifin til Þingvalla og látin planta tré í Vinaskóginum sem Vigdís hafði stofnað til. Og þar stóð Hennar Hátign mitt í skóginum með plöntuna í höndunum og glápti í allar áttir og spurði svo: "Where is the wood?" og Vigdís svaraði: "Look out you are stepping on it"!!

[Ögmundur (IP-tala skráð) 26.6.2009 kl. 11:02]

Ég er að mestu leyti sammála Ólafi Ingólfssyni um að menn þyrftu að horfa meira fram á veginn, þegar ákveðið er hvar og hvernig á að planta trjám í stórum stíl. Það hefur alla tíð vakið spurningar í mínum huga í hvert skipti sem ég ek t.d. um Stafholtstungur og Norðurárdal í Mýrasýslu sú árátta skógræktarfólks, að planta innfluttum trjátegundum í þau fáu svæði, þar sem birkiskógarleifar eru. Ekki síður að planta helst lúpínu, þeirri annars ágætu landgræðslujurt, helst þar sem gróður er fyrir, svo sem lyng- og móagróður og kvistlendi. - Það virðist vera markmið skógræktarfólks að útrýma upprunalegum gróðri landsins, á þeim fáu stöðum þar sem yfirleitt einhver upprunagróður enn þrífst, og yfirgnæfa hann með barrtrjám.  -  Jón Bragi, ég veit ekki til að nein trjátegund heiti jólatré. Vinsælast allra barrtrjáa hér á landi í sölu sem jólatré hefur verið Norðmannsþinur, en hann hefur ekki tekist að rækta hér. Svo hafa menn eitthvað notað stafafurur og ekki síst hinar ýmsu grenitegundir, svo sem blágreni, rauðgreni og eitthvað sitkagreni. Hvítgreni hefur lítið verið ræktað hér og sjaldgæft sem jólatré. Svo má ég til að bæta því við að þau Silfrastaðahjón hafa fyrst og fremst ræktað lerki, en smávegis hafa þau verið að gróðursetja lauftré undanfarið, eins og milljónasta tréð ber vott um.

[Ólafur Ingólfsson, 26.6.2009 kl. 11:23]

Milljónasta tréð er ösp, sýnist mér af myndinni að dæma.

[Jón Bragi Sigurðsson, 26.6.2009 kl. 11:35]

Takk Ögmundur. Þetta var nú hugsað sem grín þetta með jólatréð. Mér finnst alltaf dáldið hjákátlegt að sjá "jólatré" standa uppi í grýttum hlíðum landsins.

[S.Á. (IP-tala skráð) 29.6.2009 kl. 15:01]

Ég fæ nú ekki séð, að verið sé að kaffæra allt gróðurlendi á Íslandi í greniskógi, þótt plantað sé í kannski 20 km2 á ári alls kyns trjátegundum, þ.m.t. greni. Með sama áframhaldi tæki þúsund ár, að setja skóg í allt gróðurlendi á Íslandi. Sem betur fer er líka plantað í lítt eða ekki gróið land, svo innan skekkjumarka verður ísaldarjökull aftur lagstur yfir 90% landsins, áður en allt gróðurlendi verður kaffært í greniskógi. Mér finnst hvers kyns skógur, sem vel þrýfst, enn sem komið er, skemmtileg tilbreyting í okkar fábreytta gróðurlendi. Meðan minnihluti gróðurlendis er skógur, geta menn andað með nefinu, sem sagt næstu 500 árin a.m.k. Ég hefði viljað sjá margfalt meiri skógrækt á Íslandi. Mér finnst skjóta skökku við, að býsnast í öðru orðinu yfir því, að verið sé að kaffæra landið í greniskógi, en segja í hinu, að skógurinn vaxi svo hægt hérlendis, að aldrei geti orðið arður af ræktuninni. Hver skyldi vera arðurinn af sauðfjárrækt á Íslandi, mælt í %? Miðað við þá milljarða, sem fara í beingreiðslur árlega í þeirri búgrein, getur arðsemin varla verið mikil.

Ögmundur: lúpinu hef ég plantað í vel gróið kjarrlendi, fjórum plöntum árið 1965. Þær týndu smám saman tölunni, enda takmörk fyrir því, hve gömul ein lúpínuplanta getur orðið. Ekki náðu þær að sá sér út blessaðar, þrátt fyrir árlegan fræburð meðan þeirra naut við og meðfylgjandi tilraunar til spírunar, enda gróðursvörðurinn ekki aðeins háplöntur heldur líka allnokkurt mosalag. Hræddur er ég um, að erfitt gæti reynst að útrýma öllum gróðri á Íslandi með lúpínu. Það væri blátt áfram í andstöðu við náttúrulögmálin, ef slíkt væri hægt. Jafnerfitt og að fá vatn til að renna uppímóti.

[Aðalsteinn Sigurgeirsson, 29.6.2009 kl. 23:48]

 

•„Ég er alinn upp við að fussa og sveia þegar ekið er framhjá furulundinum í þjóðgarðinum - það er skilyrt viðbragð hjá mér þegar ég kem á Þingvelli að segja að hann sé ljótur”

•„Ég velti því samt stundum fyrir mér hvort þessi hreinleikakrafa sé kannski tímaskekkja á öld fjölmenningarinnar; ef menn vilja ekki útlend tré, ekki lúpínu og ekki erlenda fósturvísa í kýr - hví ættu þeir þá að vilja útlent fólk?”

Egill Helgason, skodun.is, 27/4 2004

[Aðalsteinn Sigurgeirsson, 30.6.2009 kl. 01:06]

Í könnun IMG-Gallups sem unnin var fyrir Skógrækt ríkisins árið 2004 voru landsmenn spurðir um afstöðu sína til barrtrjáa á Þingvöllum: 35% aðspurðra höfðu á þessu máli enga skoðun; 33% fannst að þeim barrtjám sem nú þegar eru á Þingvöllum ætti að þyrma en ekki gróðursetja fleiri og 28% fannst að  barrtré mættu vera á Þingvöllum til frambúðar. Aðeins 4% fannst að barrtré ættu ekki að vera á Þingvöllum og því ætti að fjarlægja þau.

 

Í sömu könnun var spurt „Myndir þú vilja auka eða minnka skóga hérlendis eða

finnst þér skóglendið hæfilegt?“ 46% vildu „auka skóga mikið“, 39% vildu „auka skóga nokkuð“, 14,5% fannst hæfilega mikið af skógum í landinu en 1% vildi að skógar væru hér minni en raunin er.

 

Einnig var spurt „Hver er uppáhaldstrjátegund þín?“ Tæplega helmingur þeirra sem tóku afstöðu nefndu birki, 14% greni og 10% aspir.

 

Það virðist því vera nokkur sannleikskjarni í þeirri staðhæfingu Ólafs, að „á Íslandi virðist vera nánast sátt um að það sé hið besta mál að grenivæða landið.“

  

Hannes Hafstein komst svo að orði í Aldamótakvæði sínu:

 

Sú kemur tíð, er sárin foldar gróa,

sveitirnar fyllast, akrar hylja móa,

brauð veitir sonum móðurmoldin frjóa,

menningin vex í lundi nýrra skóga.

 

Almenningur í landinu virðist sáttur við að aldargamall draumur Hannesar um „lundi nýrra skóga“ (og sömuleiðis vaxandi frjósemi jarðvegs, aukna kornrækt og vaxandi menningu) megi verða að veruleika, þótt Ólafur (og lítill minnihluti landsmanna) líti á slíkt sem dystópíu. Sem sýnir eina ferðina enn að sínum augum lítur hver silfrið. Um smekk verður seint deilt með rökum.