Íslenska efnahagsviðundrið

Svo virðist sem Íslenska efnahagsundrið, eða réttara sagt, efnahagsviðundrið, hafi í megindráttum byggt á því að lifa hátt fyrir lánsfé. Það verkur furðu mína að þorri þess stóra hóps sem numið hefur og starfar við viðskiptafræði og hagfræði skuli ekki hafa séð í gegnum þetta og varað okkur hin við sem ekki berum gott skynbragð á hagfræði. Því var eiginlega þvert á móti svo farið að lang flestir hagspekingar landsins spiluðu með. Eftir að erlendir hagfræðingar voru farnir að hafa verulegar áhyggjur af þróun mála hér á landi, skrifuðu Íslensku "fræðimennirnir" skýrslur þar sem okkur var sagt að hér væri allt í ró og spekt, og framundan væri eintóm og taumlaus hagsæld. Greiningardeildir bankanna bjuggust ekki við harðri lendingu, og mantran var sú að efnahagsleg framtíð Íslands væri öfundsverð.

Ég hugsa að það færi að hitna undir stólum jarðvísindamanna ef þeir hegðuðu sér svipað og hagfræðingar landsins hafa gert undanfarin ár. Segjum að það væri vaxandi ólga í Kötlu, sem lýsti sér í auknum jarðhræringum og landlyftingu, sem benti til aukins kvikuflæðis og þennslu af völdum vaxandi kvikuþrýstingi í kvikuþró. Segjum að skyndilega hafi komið jökulhlaup í Fúlukvísl, sem gæti bent til aukinnar bræðslu jökulíss í öskju Kötlu vegna breytinga á jarðhitasvæðum undir jöklinum. Einföld túlkun á svona ferli væri að það gæti verið að vænta eldgoss. Það væri skylda jarðvísindamanna að vara fólk við og vera með viðbúnað til að minka hugsanlega skaða af völdum gossins þegar það hæfist. Ég er ekki í nokkrum vafa um að svona munu jarðvísindamenn bregðast við þegar þar að kemur.

En hvað ef jarðvísindamenn hefðu haft af því hagsmuni að láta sem ekkert væri? Aukin jarðskjálfavirkni væri skýrð með hreyfingum á flekaskilum í Norður Atlantshafi, aukið kvikuflæði væri skýrt með því að kvikan er dálítið óutreiknanleg og hún getur vel flætt til baka, og að það sé ekkert að óttast þó það komi smá gusur í Fúlukvísl. Síðan skrifaði Jarðvísindastofnun HÍ skýrslur þar sem lögð væri áhersla á að Katla væri stöðug og við gætum reiknað með því að drægi úr jarðskjálftavirkni og þennslu þegar fram í sækti. Fjölmiðlar myndu gleypa við þessum skýrslum og segja erlenda vísindamenn, sem furðuðu sig á andvaraleysi innlendra fræðimanna, ekki þekkja sérstöðu íslenskra eldfjalla.

Það má varpa fram þeirri spurningu hvort viðskipta- og hagfræðingar landsins beri ekki verulega ábyrgð á bankahruninu? Þeir áttu að sjá hvert stefndi,  og átta sig á því að íslenska efnahagsviðundrið var bóla sem myndi springa. Þeir áttu að vara okkur við. Kanski var þægilegra að spila með bankamönnunum, vera boðið á Elton John og kanski fá að fljúga í einkaþotu til útlanda.